dr Bartłomiej Tomasik
Klinika Onkologii i Radioterapii, Gdański Uniwersytet Medyczny, ul. Smoluchowskiego 17, 80-214 Gdańsk
Radioterapia i efekt abskopalny
Radioterapia jest podstawową metodą leczenia onkologicznego, która znajduje zastosowanie u ponad połowy pacjentów z rozpoznaną chorobą nowotworową [1]. W swoim założeniu jest terapią miejscową, która, ze względu na możliwość ablacji ognisknowotworowych, bywa nazywana czasem bezkrwawą chirurgią. W latach pięćdziesiątych XX wieku sformułowano jednak pojęcieefektu abskopalnego opisującego zjawisko polegające na regresji ognisk przerzutowych odległych od miejsca napromienianego [2].Postulowany mechanizm opisywał uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych przez wysokie dawki promieniowania jonizującego, co prowadziło do szybkiej śmierci dużej liczby komórek nowotworowych i rozwoju stanu zapalnego. Konsekwencjątego zjawiska był z kolei gwałtowny wyrzut do krążenia antygenów ginących komórek nowotworowych, które następnie wywoływały uogólnioną odpowiedź immunologiczną ze strony ustroju [3]. Rola radioterapii miała zatem polegać na uwrażliwieniukrążących limfocytów T na antygeny komórek nowotworowych, ułatwieniu dotarcia tak pobudzonych limfocytów T do komóreknowotworowych oraz stymulowaniu prozapalnego środowiska guza i zwiększeniu obrotu limfocytów w krążeniu. Przez lata tenfenomen był uznawany za kazuistykę; opublikowany w 2016 roku przegląd systematyczny wykazał, że w okresie 1969-2014 na świecie odnotowano jedynie 46 przypadków wystąpienia efektu abskopalnego [4]. Sytuacja zmieniłasię w drugiej dekadzie XX wieku, kiedy to do rutynowej praktyki klinicznej zaczęły być włączane leki określane jako inhibitory punktów kontrolnych układu immunologicznego (immune checkpoint inhibitors – ICI) [5]. Swego rodzaju punktem zwrotnym jestpublikacja opisu przypadku przedstawionego w 2012 roku w czasopiśmie „New England Journal of Medicine”. Autorzy opisująlosy chorego z czerniakiem złośliwym leczonego z wykorzystaniem ipilimumabu (inhibitor białka CTLA-4 – cytotoxic T-lymphocyte-associated protein 4), u którego po zastosowaniu paliatywnej radioterapii obserwowano redukcję wymiarów wszystkich ognisk choroby, również tych, które nie były napromieniane [6].
Podstawy molekularne kojarzenia radioterapii z immunoterapią
W tym samym czasie opublikowano szereg badań przedklinicznych opisujących nowe mechanizmy odpowiedzialne za synergię radioterapii oraz immunoterapii. Niewątpliwie najwięcej uwagi zdobyły prace dotyczące cyklicznej syntazy GMP-AMP (cGAS).Białko to jest wykorzystywane przez organizm do wykrywania obecności DNA pochodzenia wirusowego i przekazywania sygnału do adaptora odpowiedzi immunologicznej – stymulatora genów interferonu (Stimulator of Interferon Genes . . .
Pełna treść po darmowej rejestracji/zalogowaniu tutaj)